II. Görevli ve Yetkili Mahkeme

Boşanma davası açılırken en önemli usul konularından biri, davanın doğru mahkemede açılmasıdır. Türk hukukunda “görev” ve “yetki” kavramları, davanın hangi mahkemede görüleceğini belirler. Yanlış yerde açılan dava, yetkisizlik veya görevsizlik nedeniyle usulden reddedilebilir. Bu nedenle, dilekçeden önce doğru mahkemenin tespit edilmesi davanın sıhhati açısından zorunludur.

Görevli Mahkeme

Boşanma davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemesidir. 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun’un 4. maddesi uyarınca, aile hukukundan doğan tüm uyuşmazlıklar bu mahkemelerde görülür. Aile mahkemesi bulunmayan yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemesi, aile mahkemesi sıfatıyla davaya bakar. Bu durumda dilekçede “Asliye Hukuk Mahkemesi (Aile Mahkemesi sıfatıyla)” ibaresine yer verilmesi gerekir.

Yetkili Mahkeme

Boşanma davasında yetki kuralları HMK m.6 ve m.12 hükümleriyle belirlenmiştir. Genel yetki kuralına göre, dava davalının yerleşim yeri mahkemesinde açılır. Ancak boşanma davaları için özel bir yetki düzenlemesi mevcuttur: Eşlerin son altı ay birlikte oturdukları yer mahkemesi de yetkilidir.

• Davalının Yerleşim Yeri: Eşlerden birinin sürekli ikamet ettiği, nüfus kayıtlarına işli adres.
• Son Birlikte Oturulan Yer: Eşlerin fiilen birlikte yaşadığı son adres. Bu kural, özellikle eşlerden birinin evi terk etmesi veya şehir değiştirmesi halinde önem kazanır.
• Kesin Yetki Yoktur: Boşanma davalarında yetki kesin değildir. Davalı, ilk cevap dilekçesinde yetki itirazı yapmazsa, mahkeme davayı görmeye devam eder.

Yurtdışı Unsuru ve Tebligat

Eşlerden biri yurtdışında ikamet ediyorsa, davanın açılacağı mahkeme belirlenirken Türkiye’deki son yerleşim yeri esas alınır. Eğer bu da yoksa, nüfusa kayıtlı olunan il veya ilçe mahkemesi yetkilidir. Yurtdışında bulunan eşe yapılacak tebligatlar Lahey Tebligat Sözleşmesi çerçevesinde, ilgili ülkenin adli makamları aracılığıyla yapılır. Apostil işlemleri ve tercüme onayları bu süreçte zorunludur.

Yetki Sözleşmesi Yapılamaz

Boşanma davalarında yetki kamu düzenine ilişkindir. Bu nedenle taraflar, kendi aralarında anlaşarak farklı bir yer mahkemesini yetkili kılamazlar. Örneğin, taraflar sözleşmeyle “İstanbul mahkemeleri yetkilidir” hükmünü kararlaştırsalar bile, bu düzenleme geçerli olmaz. Mahkeme yetkisini kanun belirler, taraf iradesiyle değiştirilemez.

Birden Fazla Taşınmaz veya Yerleşim Unsuru

Eşlerin birden fazla taşınmazı ya da farklı yerlerde adres kaydı varsa, fiili yaşam merkezinin neresi olduğu araştırılır. Mahkeme, dosya aşamasında MERNİS kayıtları, ikamet belgeleri ve nüfus müdürlüğü verilerini değerlendirerek yetki konusunda kendiliğinden karar verebilir. Yetkisizlik halinde dava dosyası, talep üzerine görevli mahkemeye gönderilir.

Sonuç Olarak

Boşanma davasının doğru mahkemede açılması, davanın usulden reddedilmemesi ve yargılamanın gereksiz uzamaması açısından hayati öneme sahiptir. Aile mahkemesi görevli; eşlerin son altı ay birlikte oturdukları yer mahkemesi veya davalının yerleşim yeri ise yetkilidir. Özellikle yurtdışı adresli davalarda tebligat ve yetki tespit süreci dikkatle yürütülmelidir. Yanlış yerde açılan dava, sadece zaman kaybına değil, ek masraflara da yol açar.

III. Dava Açılışı: Dilekçe ve Başvuru Evrakı

Boşanma davası, diğer hukuk davalarından farklı olarak kişisel hakların ve aile düzeninin doğrudan konu olduğu özel bir dava türüdür. Bu nedenle dilekçenin hazırlanma şekli, delillerin sıralanışı ve taleplerin hukuka uygun biçimde formüle edilmesi davanın kaderini belirleyebilir. Dava dilekçesi, yalnızca iddia edilen olayları değil, bu olayların hukuki dayanaklarını da açık biçimde ortaya koymalıdır.

Dava Dilekçesinin Zorunlu Unsurları

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 119. maddesi gereğince, boşanma dilekçesinde bulunması zorunlu unsurlar şunlardır:

• Mahkemenin adı ve davanın konusu,
• Davacı ve davalının kimlik ve adres bilgileri,
• Boşanma talebine dayanak olaylar ve hukuki sebepler,
• Delil listesi (tanık, belge, yazışma, rapor vb.),
• Sonuç ve talep kısmı,
• Davacı veya vekilinin imzası.

Dava dilekçesinde boşanma sebebi net olarak belirtilmeli, olaylar kronolojik sırayla anlatılmalı ve iddiaların her biri somut delillerle desteklenmelidir. Mahkeme, yalnızca dilekçede ileri sürülen sebepler üzerinden değerlendirme yapar. Bu nedenle eksik veya belirsiz hazırlanmış bir dilekçe, davanın reddine veya yargılamanın gereksiz uzamasına yol açabilir.

Delillerin Sunulması ve Belgelerin Eklenmesi

Dilekçeyle birlikte sunulması gereken temel belgeler şunlardır:

• Nüfus kayıt örneği veya evlilik cüzdanı fotokopisi,
• Vekaletname (avukat aracılığıyla açılıyorsa),
• Varsa tanık listesi, mesaj dökümleri, raporlar, fotoğraflar veya hastane kayıtları,
• Harç ve gider avansı dekontu.

Belgelerin eksiksiz olması dava sürecinin sağlıklı ilerlemesini sağlar. Mahkeme, delil sunma hakkını kötüye kullanan veya eksik belge ibraz eden taraf aleyhine usul yaptırımı uygulayabilir.

Dilekçenin Üslubu ve Hukuki Anlatım

Boşanma dilekçesi duygusal bir metin değil, teknik bir hukuk dokümanıdır. Bu nedenle üslup ölçülü, net ve hukuki kavramlara dayalı olmalıdır. Dilekçede gereksiz ayrıntılardan, abartılı ifadelerden veya karşı tarafı küçük düşürücü nitelikte anlatımlardan kaçınılmalıdır. Her iddia, bir delille desteklenmeli; olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi açıkça kurulmalıdır.

Profesyonel dilekçelerde genellikle şu sıralama tercih edilir:

1. Olayların özeti – Evliliğin gidişatı, geçimsizlik nedenleri, somut tarih ve olaylar,
2. Delil haritası – Hangi olayı hangi delille ispat edeceğinizin belirtilmesi,
3. Hukuki değerlendirme – Dayanılan TMK maddeleri, Yargıtay içtihatları,
4. Sonuç ve talep – Boşanma, velayet, nafaka, tazminat, soyadı, giderler.

Harç, Masraf ve Usuli İşlemler

Dava açılırken mahkeme veznesine yatırılacak peşin harç ve gider avansı zorunludur. Bu kalemler; tebligat, keşif, bilirkişi, tanık çağrı masrafları ve karar harcını kapsar. Harç yatırılmadan dava açılmış sayılmaz. Ayrıca UYAP sistemi üzerinden elektronik tebligat adresi bulunan taraflara e-tebligat yapılır. Bu durum sürecin hızını etkileyebilir; çünkü klasik PTT tebligatları ortalama 2–3 hafta sürebilir.

Sonuç Olarak

Boşanma davası dilekçesi, davanın omurgasını oluşturur. Dilekçede yapılacak küçük bir eksiklik dahi sürecin seyrini değiştirebilir. Bu nedenle hukuki anlatımın sağlam kurulması, olayların somut ve tutarlı şekilde yazılması, delil sıralamasının mantıksal bir düzende yapılması esastır. Dava dilekçesi ne kadar özenli hazırlanırsa, yargılama süreci o kadar hızlı ve sağlıklı ilerler.

IV. İspat ve Deliller: Kusur, Delil Niteliği ve Hukuka Aykırılık Sorunu

Boşanma davasının en önemli aşaması, iddia edilen olayların ispatıdır. Zira boşanma kararının verilebilmesi için, taraflardan birinin ileri sürdüğü olayların kanıtlanması ve bu olayların evlilik birliğini temelinden sarsacak nitelikte olduğunun mahkemece kabul edilmesi gerekir. Bu noktada ispat, sadece olguların anlatımı değil, bu olguların delillerle desteklenmesi anlamına gelir.

İspat Ölçütü ve Kusur Değerlendirmesi

Türk Medeni Kanunu’na göre boşanma davasında taraflardan biri kusurlu olmasa dahi, evlilik birliğinin devamı eşlerden beklenemeyecek ölçüde sarsılmışsa hâkim boşanmaya karar verebilir. Ancak tazminat veya nafaka taleplerinin kabulü için kusur oranı belirleyici rol oynar. Bu nedenle davacı, iddialarını yalnızca genel ifadelerle değil, somut ve ispatlanabilir olaylarla desteklemelidir.

• Kusur, evlilik yükümlülüklerinin ihlaliyle ortaya çıkar (sadakat, birlikte yaşama, yardımlaşma vb.).
• İlliyet bağı, olay ile evliliğin sona ermesi arasındaki nedensel bağlantıdır.
• İspat yükü, iddiada bulunan tarafa aittir (HMK m.190).

Delil Türleri

Boşanma davalarında kullanılabilecek deliller, yazılı ve sözlü deliller olarak iki ana başlıkta incelenir. Mahkeme, delilleri serbestçe takdir eder; ancak hukuka aykırı şekilde elde edilen hiçbir delil hükme esas alınamaz.

• Tanık Beyanları: Aile bireyleri, komşular, yakın çevre veya olaya doğrudan tanıklık eden kişiler dinlenebilir. Tanıkların ifadeleri, olayların oluş sırasını destekliyorsa kuvvetli delil sayılır.
• Yazılı Belgeler: Mesaj dökümleri, e-postalar, faturalar, raporlar, hastane kayıtları, tutanaklar ve fotoğraflar. Belgelerin aslı veya onaylı örneği dosyaya sunulmalıdır.
• Dijital Deliller: WhatsApp, Instagram, e-posta veya SMS içerikleri, ekran görüntüleri ve HTS kayıtları. Ancak gizli kayıt, şifreli erişim veya özel hayatın gizliliğini ihlal eden deliller geçersizdir.

Hukuka Aykırı Delil Riski

Boşanma davalarında taraflar çoğu zaman gizli ses kaydı, özel mesaj veya izinsiz görüntü gibi delillere başvurmak ister. Ancak Türk Ceza Kanunu’nun 132 ve 134. maddeleri uyarınca, özel hayatın gizliliğini ihlal eden kayıtlar suç teşkil eder. Bu tür kayıtlar, boşanma davasında hukuka aykırı delil sayılır ve mahkeme tarafından değerlendirmeye alınmaz.

Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre, bir tarafın diğer tarafın telefonunu izinsiz kaydetmesi, mesajlarını okuması veya gizli ses kaydı yapması, “meşru savunma” sınırlarını aşmadıkça delil olarak kullanılamaz. Hukuka aykırı şekilde elde edilen deliller hem davanın reddine hem de cezai sorumluluğa yol açabilir.

Bilirkişi İncelemesi ve Sosyal İnceleme Raporu

Evlilik birliğinin sarsılma derecesinin belirlenmesi, tarafların ekonomik ve sosyal durumlarının tespiti, nafaka veya velayet konularının değerlendirilmesi için mahkeme gerekli gördüğünde bilirkişi veya sosyal hizmet uzmanından rapor talep edebilir. Bu raporlar, özellikle çocuk velayeti ve nafaka miktarının belirlenmesinde belirleyici rol oynar.

Delil Değerlendirmesinde Mahkemenin Takdir Yetkisi

Hâkim, delilleri serbestçe değerlendirir; ancak keyfî davranamaz. Her delil, dosya bütünlüğü içinde ve hayatın olağan akışına uygunluk kriterine göre tartılır. Örneğin, uzun yıllar süren evlilikte tek bir tartışma olayı boşanma sebebi oluşturmazken, sistematik hakaret ve şiddet içeren davranışlar evlilik birliğini temelinden sarsan nitelikte kabul edilir.

Sonuç Olarak

Boşanma davasında başarı, hukuka uygun delillerin zamanında ve eksiksiz sunulmasına bağlıdır. Duygusal beyanlar, belgeyle desteklenmediği sürece hükme esas alınmaz. Her olayın somut delillerle ispatlanması, hâkimin kanaatini oluşturur ve kararın dayanağını güçlendirir. Bu nedenle delil stratejisi, boşanma davasının en kritik unsurudur.

V. Geçici Önlemler: Tedbir Nafakası, Velayet ve Koruma Kararları

Boşanma davası devam ederken taraflar ve çocuklar açısından doğabilecek mağduriyetlerin önlenmesi amacıyla mahkeme, geçici nitelikte bazı tedbir kararları alabilir. Bu kararlar, yargılama süresi boyunca tarafların barınma, geçim, çocukla kişisel ilişki ve güvenlik haklarını korumayı amaçlar. Geçici önlemler, genellikle dava açıldığı anda veya ön inceleme duruşmasında gündeme gelir ve hüküm kesinleşene kadar yürürlükte kalır.

Geçici Tedbir Nafakası (TMK m.169)

Boşanma davası açıldığında, eşlerden biri ekonomik olarak diğerine bağımlı hale gelmişse, mahkeme tedbir nafakasına hükmedebilir. Tedbir nafakası, dava süresince taraflardan birinin temel yaşam ihtiyaçlarını karşılamasına yöneliktir. Gelir durumu, yaşam standardı ve çocukların bakımı dikkate alınarak belirlenir.

Bu nafaka türü geçici olup, boşanma hükmü kesinleştikten sonra kendiliğinden sona erer. Ancak taraf, boşanma sonrasında yoksulluğa düşecekse, tedbir nafakası yoksulluk nafakasına dönüşebilir.

Geçici Velayet ve Çocuğun Korunması

Çocukların boşanma sürecinden olumsuz etkilenmemesi için mahkeme, dava süresince geçici velayet kararı verir. Geçici velayet, çocuğun bakım, eğitim, sağlık ve sosyal ihtiyaçlarını kim tarafından karşılayacağına ilişkin bir düzenlemedir. Bu karar, çocuğun üstün yararı ilkesine göre değerlendirilir.

Mahkeme, sosyal hizmet uzmanı veya pedagog aracılığıyla aile ortamını inceler. Çocuğun yaşı, duygusal bağları ve ebeveynin yaşam koşulları dikkate alınarak geçici velayet kararı oluşturulur. Bu karar kesin hüküm değildir; yargılama sonunda kalıcı velayet kararı verilir.

Konuttan Yararlanma ve Barınma Düzeni

Eşlerden biri, dava süresince ortak konuttan ayrılmış veya konut şiddetli geçimsizlik nedeniyle yaşanmaz hale gelmişse, mahkeme konuttan yararlanma hakkı konusunda da geçici bir düzenleme yapabilir. Ortak konutta hangi tarafın oturacağı, eşyalardan hangilerinin kimde kalacağı ve kira bedeli gibi hususlar geçici tedbir kapsamında karara bağlanır.

6284 Sayılı Kanun Kapsamında Koruma Kararları

Şiddet veya tehdit iddiası bulunan boşanma davalarında, mahkeme 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesi Kanunu uyarınca koruyucu ve önleyici tedbir kararları alabilir. Bu kararlar, davanın taraflarını, çocukları ve aile bireylerini koruma amacı taşır.

• Failin evden uzaklaştırılması,
• İletişim kurmasının yasaklanması,
• Adres veya kimlik bilgilerinin gizlenmesi,
• Çocuğun teslimine ilişkin güvenli ortam oluşturulması.

Bu kararlar çoğunlukla tedbir talebi dilekçesiyle istenir ve mahkeme tarafından 24 saat içinde karara bağlanabilir. Tedbirlerin süresi, olayın niteliğine göre 1 ila 6 ay arasında değişebilir; uzatma talebi mümkündür.

Geçici Önlemlerin İhlali ve Yaptırımlar

Tedbir kararına uymayan taraf hakkında zorlama hapsi uygulanabilir (6284 s. Kanun m.13). Ayrıca tedbir kararını ihlal eden taraf, ilerleyen aşamalarda kusurlu sayılabilir. Bu durum, tazminat ve velayet kararını doğrudan etkileyebilir.

Mahkemenin Takdir Yetkisi

Geçici önlemlerde hâkimin geniş bir takdir yetkisi vardır. Ancak bu yetki keyfî değildir; her tedbir, somut olayın özelliklerine ve tarafların beyanlarına göre şekillenir. Hâkim, tarafların beyanlarını, gelir durumlarını, çocukların ihtiyaçlarını ve sosyal inceleme raporlarını dikkate alarak karar verir.

Sonuç Olarak

Geçici önlemler, boşanma sürecinde tarafların haklarını ve çocukların menfaatini koruyan yasal araçlardır. Dava devam ederken alınan tedbir nafakası, geçici velayet ve koruma kararları, tarafların yargılama süresince mağdur olmamasını sağlar. Bu kararlar, davanın esasıyla birlikte değerlendirildiğinde nihai hükme de yön verir. Tedbir talebi, davanın başında yapılmalı ve gerekçesiyle birlikte açık biçimde dilekçede yer almalıdır.

VI. Yargılama Aşamaları ve Stratejik Süreç Yönetimi

Boşanma davası, yalnızca dilekçelerin sunulmasıyla tamamlanan bir süreç değildir. Yargılama, birden fazla aşamadan oluşur ve her aşama kendi içinde usule uygunluk, delil düzeni ve stratejik planlama gerektirir. Aşağıda, davanın başlangıcından hükmün verilmesine kadar olan süreç detaylı biçimde açıklanmıştır.

1. Dava Açılışı ve Dilekçelerin Karşılıklı Verilmesi (HMK m.119-129)

Dava, dilekçenin mahkeme kalemine verilmesiyle açılır. Mahkeme, dilekçeyi inceleyerek eksiklik olup olmadığını denetler; ardından karşı tarafa tebligat yapılır. Davalı eş, tebliğden itibaren iki hafta içinde cevap dilekçesini sunmalıdır. Cevap verilmemesi, davacının iddialarının kabul edildiği anlamına gelmez; ancak savunma hakkının kısıtlanmasına neden olabilir.

2. Ön İnceleme Aşaması (HMK m.137-142)

Ön inceleme, mahkemenin tarafları ilk kez duruşmaya çağırdığı aşamadır. Bu duruşmada; usule ilişkin itirazlar, eksik belgeler, yetki ve görev konuları ele alınır. Mahkeme, uyuşmazlık konularını belirleyerek taraflara sulh imkânı sunar. Anlaşma sağlanamazsa, dosya tahkikat aşamasına geçer.

Ön incelemede eksik delil veya yanlış beyan tespit edilirse, mahkeme bunların tamamlanması için süre verir. Bu nedenle, taraf vekilleri bu aşamayı yalnızca formalite olarak görmemeli, dosyayı teknik olarak bu duruşmada oturtmalıdır.

3. Tahkikat Aşaması

Bu aşama, delillerin toplandığı ve mahkemenin dosyayı esas bakımından değerlendirdiği bölümdür. Tarafların gösterdiği tanıklar dinlenir, yazılı belgeler incelenir, gerekiyorsa bilirkişi veya sosyal hizmet raporları alınır. Hâkim, delillerin değerlendirilmesi sonucunda olayın nasıl gerçekleştiğine dair vicdani kanaatini oluşturur.

• Tanık Dinlenmesi: Her taraf en fazla üç tanık bildirebilir. Ancak olayın kapsamına göre mahkeme daha fazla tanık dinlenmesine izin verebilir.
• Beyan Tutarlılığı: Tanık ifadeleri, delillerle çelişmemeli ve olay örgüsüne uygun olmalıdır.
• Bilirkişi İncelemesi: Maddi durum tespiti, gelir araştırması veya velayet konularında bilirkişi raporları alınabilir.

4. Sözlü Yargılama ve Hüküm Aşaması

Deliller toplandıktan sonra mahkeme sözlü yargılama aşamasına geçer. Bu aşamada taraf vekilleri son beyanlarını sunar, delillerin ve olayların hukuki nitelendirmesini yapar. Sözlü yargılama duruşması, genellikle kararın açıklandığı veya kısa kararın verildiği aşamadır.

Mahkeme, sözlü yargılama sonunda kısa kararı açıklar; gerekçeli karar ise genellikle birkaç hafta içinde yazılır. Kararın tebliğinden sonra istinaf veya temyiz süreci başlar. Bu süre içinde karar kesinleşmeden icra edilemez; ancak nafaka hükümleri istisnadır.

5. Anlaşmalıya Dönüşen Dava

Çekişmeli dava sürecinde taraflar sonradan anlaşmaya varabilir. Bu durumda, mahkeme anlaşmalı boşanma protokolünü inceler ve TMK m.166/3 koşulları sağlanıyorsa, davayı anlaşmalı boşanmaya çevirir. Bu dönüşüm, sürecin hızlanmasını sağlar; ancak protokolün açık, imzalı ve tarafların serbest iradesine dayanması zorunludur.

6. Sulh, Feragat ve Kısmi Kabul

Taraflardan biri davadan feragat edebilir veya karşı tarafın belirli taleplerini kabul edebilir. Feragat, dava hakkından tamamen vazgeçmektir ve geri alınamaz. Kısmi kabul ise yalnızca belirli talepler yönünden geçerlidir. Bu tür beyanlar dikkatli hazırlanmalı, mahkeme tutanağına açık ve doğru biçimde geçirilmelidir.

Stratejik Değerlendirme

Boşanma davası, yalnızca hukuki değil, psikolojik ve stratejik bir süreçtir. Hangi delilin hangi aşamada sunulacağı, hangi tanığın dinleneceği, karşı tarafın savunmasına ne şekilde yanıt verileceği profesyonel planlama gerektirir. Stratejinin doğru kurulmadığı dosyalarda, güçlü haklılıklar bile delil yetersizliği nedeniyle sonuçsuz kalabilir.

Sonuç Olarak

Yargılama aşaması, boşanma davasının en kritik dönemidir. Her aşama birbiriyle bağlantılıdır; dilekçedeki anlatım, delillerin sıralaması ve tanık beyanlarının zamanlaması kararı doğrudan etkiler. Bu sürecin planlı yürütülmesi, davanın hem süresini hem de sonucunu belirleyen en önemli faktördür.

VII. Boşanma Kararının Hukuki Sonuçları: Tazminat, Nafaka, Velayet ve Soyadı

Boşanma kararı yalnızca evlilik birliğini sona erdirmez; aynı zamanda taraflar için birçok hukuki ve ekonomik sonucu beraberinde getirir. Mahkeme, tarafların talepleri ve kusur durumuna göre tazminat, nafaka, velayet ve soyadı gibi konularda hüküm kurar. Bu aşama, boşanma davasının en önemli sonuç bölümüdür ve kararın kapsamı tarafların gelecekteki haklarını doğrudan etkiler.

1. Maddi ve Manevi Tazminat (TMK m.174)

Boşanma sebebiyle mevcut veya beklenen menfaati zedelenen ve kusursuz ya da daha az kusurlu olan taraf, maddi tazminat talep edebilir. Bu tazminat, boşanma sonucu ortaya çıkan ekonomik kayıpları karşılamaya yöneliktir. Mahkeme, tazminat miktarını tarafların ekonomik durumuna, evlilik süresine, yaşına ve kusur oranına göre belirler.

Manevi tazminat ise, kişilik hakları ihlal edilen taraf lehine hükmedilir. Hakaret, fiziksel veya psikolojik şiddet, sadakat ihlali gibi eylemler manevi tazminat sebebi olabilir. Mahkeme, manevi tazminatın miktarını belirlerken hem ihlalin ağırlığını hem de tarafların sosyal durumunu dikkate alır.

2. Nafaka Türleri ve Hesaplama Esasları

• Tedbir Nafakası: Dava süresince taraflardan birinin temel ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla hükmedilen geçici nafakadır.
• Yoksulluk Nafakası: Boşanma kararı kesinleştikten sonra yoksulluğa düşecek olan taraf lehine hükmedilir. Talep edilmesi zorunludur; hâkim kendiliğinden hükmedemez.
• İştirak Nafakası: Velayeti kendisinde olmayan eşin, çocukların eğitim ve bakım masraflarına katkısı için ödemesi gereken nafakadır.

Nafaka miktarının belirlenmesinde; tarafların gelir durumu, yaşam standartları, çocuk sayısı, eğitim giderleri ve enflasyon oranı dikkate alınır. Nafaka her yıl TÜİK’in açıkladığı ÜFE oranında artırılabilir.

3. Velayet Hükmü ve Kişisel İlişki Düzeni

Boşanma kararıyla birlikte velayet, çocukların üstün yararı esas alınarak anne veya babadan birine verilir. Velayet hakkı, çocuğun bakım, eğitim, sağlık ve genel gelişimini kapsar. Velayet kendisine verilmeyen eşle çocuk arasında kişisel ilişki kurulmasına karar verilir. Bu ilişki genellikle belirli günlerde ve denetimli şekilde gerçekleşir.

Yargıtay, velayet kararlarında çocuğun duygusal bağını, anne-baba ilişkisini, sosyoekonomik koşulları ve çocuğun yaşını dikkate alır. 7 yaşından küçük çocuklarda anne bakımına ihtiyaç ilkesi genellikle uygulanır. Ancak istisnai durumlarda babaya da velayet verilebilir.

4. Kadının Soyadı Hakkı (TMK m.173)

Boşanma sonrasında kadın, evlenmeden önceki soyadını yeniden alır. Ancak kadının, boşandığı eşinin soyadını taşımakta menfaati varsa ve bu durum eski eşe zarar vermiyorsa, mahkemeden eşinin soyadını kullanma hakkı talep edilebilir. Bu talep boşanma davası sırasında ileri sürülebileceği gibi, karar kesinleştikten sonra da ayrı bir dava ile istenebilir.

5. Mal Rejiminin Tasfiyesi

Boşanma kararıyla birlikte eşler arasındaki yasal mal rejimi de sona erer. Türkiye’de yasal mal rejimi 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren edinilmiş mallara katılma rejimidir. Bu rejime göre, evlilik süresince edinilen mallar eşlerin ortak katılımına tabidir. Boşanma sonrasında, her eş diğerinin edinilmiş mallarının yarısı oranında alacak hakkına sahip olur.

Mal rejimi tasfiyesi, boşanma davasından bağımsız olarak ayrı bir dava şeklinde açılabilir. Bu dava, boşanma hükmünün kesinleşmesinden itibaren 10 yıl içinde açılabilir. Gayrimenkuller, araçlar, banka hesapları ve işletme gelirleri bu kapsamdadır.

6. Boşanma Kararının Nüfus ve İdari Sonuçları

Kararın kesinleşmesiyle birlikte mahkeme, hükmü nüfus müdürlüğüne bildirir. Nüfus kayıtlarında evlilik birliği sona erer ve taraflar medeni durum olarak “boşanmış” olarak görünür. Kadının soyadı, çocuk velayeti ve nafaka hükmü de bu aşamada uygulanmaya başlar.

Sonuç Olarak

Boşanma kararının sonuçları yalnızca evlilik bağını ortadan kaldırmaz, aynı zamanda ekonomik, sosyal ve kişisel birçok dengeyi yeniden şekillendirir. Bu nedenle, kararın kapsamı ve taleplerin doğru formüle edilmesi son derece önemlidir. Mahkemenin vereceği tazminat, nafaka, velayet ve soyadı kararları, tarafların boşanma sonrasındaki yaşam düzenini belirleyen unsurlardır.

VIII. Boşanma Kararının Kesinleşmesi, Temyiz ve Sonraki Hukuki Haklar

Boşanma kararının verilmesiyle süreç sona ermiş gibi görünse de, hukuken kararın kesinleşmesi ve doğurduğu sonuçların uygulanması ayrı bir aşamadır. Kararın kesinleşmesiyle birlikte taraflar yeniden evlenebilir, nafaka ve tazminat hükümleri yürürlüğe girer, velayet ve soyadı değişikliği gibi idari işlemler resmen uygulanır. Bu nedenle, karar sonrası süreç en az dava kadar önem taşır.

1. Kararın Kesinleşmesi

Mahkeme tarafından verilen boşanma kararı, gerekçeli kararın yazılmasının ardından taraflara tebliğ edilir. Taraflar, tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde istinaf (bölge adliye mahkemesine başvuru) hakkına sahiptir. Bu süre içinde itiraz edilmezse karar kesinleşir. Kesinleşme şerhi, kararın artık değiştirilemez hale geldiğini gösterir ve nüfus müdürlüğüne bildirimi için zorunludur.

Kararın kesinleşmesiyle birlikte:

• Taraflar yeniden evlenme hakkı kazanır,
• Tedbir nafakası sona erer, yoksulluk veya iştirak nafakası yürürlüğe girer,
• Velayet hükmü ve tazminat kararları uygulanmaya başlar,
• Mal rejimi tasfiyesi davası açma süresi işlemeye başlar.

2. İstinaf ve Temyiz Süreci

Boşanma kararına karşı taraflardan biri, kararı hukuka aykırı buluyorsa istinaf yoluna başvurabilir. İstinaf dilekçesi, kararın verildiği mahkemeye verilir ve dosya, Bölge Adliye Mahkemesi Aile Dairesi’ne gönderilir. İstinaf incelemesi, delillerin ve kararın hukuka uygunluğunun denetimini içerir. İstinaf sonucunda karar;

• Onanabilir (karar kesinleşir),
• Kaldırılıp dosya geri gönderilebilir (yeniden yargılama yapılır),
• Değiştirilebilir (örneğin nafaka miktarı veya tazminat yeniden belirlenir).

İstinaf kararına karşı da, belirli koşullarda temyiz yoluna gidilebilir. Temyiz incelemesi, yalnızca Yargıtay tarafından yapılır ve hukuki denetimle sınırlıdır; olaylar yeniden değerlendirilmez. Yargıtay’ın onama kararıyla birlikte hüküm kesinleşir.

3. Kesinleşen Kararın Uygulanması ve Nüfus İşlemleri

Kararın kesinleşme şerhi alındıktan sonra mahkeme, nüfus müdürlüğüne boşanma bildirimini gönderir. Kadının soyadı, velayet düzenlemesi ve çocukların kaydı bu aşamada resmen güncellenir. Bu işlemler tamamlandıktan sonra taraflar medeni durum olarak “boşanmış” olarak görünür. İlgili değişiklikler e-Devlet sistemi üzerinden de görüntülenebilir.

Taraflardan biri, soyadı veya nafaka ile ilgili değişiklik talep ediyorsa, bu işlemler ayrıca mahkeme kararıyla yapılır. Özellikle nafaka uyarlama talepleri, ekonomik koşullar değiştiğinde ayrı bir dava olarak gündeme gelebilir.

4. Karar Sonrası Mal Rejimi Davası

Boşanma kararının kesinleşmesiyle birlikte eşler arasındaki mal rejimi sona erer. Eşlerden biri, evlilik süresince edinilen mallardan pay talep ediyorsa, kararın kesinleşme tarihinden itibaren 10 yıl içinde mal rejimi tasfiyesi davası açabilir. Bu dava, taşınmazlar, araçlar, banka hesapları ve işletme gelirlerini kapsar. Davada, eşlerin evlilik süresince elde ettiği malvarlıkları incelenir ve paylaşım yapılır.

5. Nafaka ve Tazminatların Tahsili

Mahkemenin hükmettiği nafaka ve tazminatlar, karar kesinleştikten sonra icra edilebilir hale gelir. Karşı taraf ödemeleri yapmazsa, icra takibi başlatılabilir. Nafaka borçları özel koruma altındadır ve ödenmemesi halinde tazyik hapsi uygulanabilir. Manevi ve maddi tazminatlar ise ilamlı icra yoluyla tahsil edilir.

6. Soyadı ve Velayet Sonrası Uyuşmazlıklar

Boşanma sonrası velayet veya soyadı değişikliğiyle ilgili yeni uyuşmazlıklar ortaya çıkabilir. Çocuğun menfaatinin değişmesi, velayetin yeniden düzenlenmesi için yeni bir dava açılmasını gerektirir. Aynı şekilde, kadın soyadını taşımakta meşru menfaati olduğunu kanıtlarsa, eşinin soyadını kullanmak için ayrı bir dava açabilir.

7. Boşanma Kararı Sonrası Psikolojik ve Hukuki Destek Önemi

Boşanma kararı sadece hukuki bir sonuç doğurmaz; kişisel, sosyal ve duygusal bir dönüm noktasıdır. Bu süreçte profesyonel hukuki danışmanlık alınması, özellikle çocuk, mal paylaşımı ve nafaka konularında hak kayıplarının önlenmesi açısından önemlidir. Ayrıca çocukların psikolojik uyum süreci için uzman desteği alınması, velayet kararının da sürdürülebilirliğini sağlar.

Sonuç Olarak

Boşanma kararının kesinleşmesiyle birlikte evlilik birliği tamamen sona erer; ancak hukuki haklar ve yükümlülükler devam eder. Tazminat, nafaka, mal rejimi ve velayet gibi konular, karar sonrası dönemde de izlenmeli ve gerektiğinde yeni dava hakları kullanılmalıdır. Bu süreçte profesyonel hukuk desteği, hakların korunması açısından belirleyici rol oynar.

IX. Sonuç ve Profesyonel Hukuki Destek Önemi

Boşanma davası, yalnızca bir evliliğin hukuki olarak sona ermesi değildir; aynı zamanda iki insanın hayatlarının yeniden şekillendiği, ekonomik, duygusal ve sosyal etkileri olan karmaşık bir süreçtir. Her aşaması —dilekçeden delile, yargılamadan kararın uygulanmasına kadar— hem teknik hem de stratejik bilgi gerektirir. Bu nedenle, davanın sadece "nasıl açılacağı" değil, "nasıl yönetileceği" de büyük önem taşır.

Boşanma Sürecinin Çok Boyutlu Niteliği

Boşanma davaları; hukuki yönü kadar psikolojik, ekonomik ve sosyal yönleriyle de derinlik taşır. Tarafların hak kaybına uğramaması için dava süreci planlı yürütülmelidir. Özellikle çocukların velayeti, nafaka miktarı, mal paylaşımı ve tazminat gibi konular, sadece duygusal değerlendirmelerle değil, hukuk tekniği ve yargı içtihatları dikkate alınarak ele alınmalıdır.

Hukuki Temsilin Önemi

Uygulamada, birçok boşanma davası usul hataları veya eksik delil sunumu nedeniyle reddedilmekte veya taraflar aleyhine sonuçlanmaktadır. Özellikle dilekçe hazırlanması, delillerin sunulması, tanıkların dinlenmesi ve geçici tedbir taleplerinin zamanında yapılması profesyonel bir hukuk bilgisi gerektirir. Bu nedenle, sürecin en başından itibaren bir avukatın hukuki rehberliği büyük önem taşır.

Stratejik Dava Yönetimi

Her boşanma davası kendine özgüdür. Bu nedenle tek tip bir çözüm yöntemi yoktur. Stratejik dava yönetimi; delil sıralamasının planlanması, hangi taleplerin hangi aşamada ileri sürüleceğinin belirlenmesi, mahkeme kararlarının öngörülmesi ve gerektiğinde istinaf/temyiz yollarının zamanında kullanılmasıyla mümkündür. Bu da ancak profesyonel bir hukuk desteğiyle sağlanabilir.

Boşanma Sonrası Hak Takibi

Boşanma kararının kesinleşmesi, davanın bittiği anlamına gelmez. Aksine, çoğu zaman yeni bir sürecin başlangıcıdır. Nafaka uyarlama, mal rejimi tasfiyesi, velayet değişikliği veya soyadı davaları gibi yeni hukuki talepler, boşanma hükmünün ardından doğabilir. Bu aşamalarda hukuki hakların zamanında ve doğru şekilde kullanılması, ileride yaşanabilecek hak kayıplarını önleyecektir.

Sonuç Olarak

Boşanma davası süreci, teknik bilgi kadar dikkat ve öngörü gerektiren bir alandır. Her adımda hukuki güvence sağlanması, kişisel hakların korunması ve adil bir sonuca ulaşılması için doğru stratejiyle hareket edilmelidir. Bu noktada, Avukat İnanç Eker Hukuk Bürosu olarak her boşanma sürecinde, müvekkillerimizin yasal haklarını tam koruma altına almak amacıyla titizlikle çalışıyoruz.

Boşanma davası açmayı düşünüyorsanız veya devam eden bir boşanma sürecinde hukuki desteğe ihtiyacınız varsa, profesyonel ekibimizle iletişime geçerek durumunuzu ayrıntılı biçimde değerlendirebilirsiniz.